بررسی حضور و پراکندگی جنس های anchusa و asperugo از تیره boraginaceae در محدوده درون و حومه شهر همدان

طی بهار و تابستان سال های 1390 و 1391، برخی از مناطق رودرال و زگتال درون و برون شهر همدان که شامل تعدادی از مزارع، زمین های رها شده، فضاهای سبز، باغ ها، زمین های بایر و همچنین حاشیه برخی از خیابان ها و دیوارهای شهر می شدند، در رابطه با موقعیت های کنونی و پراکندگی گونه های مشاهده شده از جنس هایl. anchusa وl. asperugo از تیره boraginaceae مورد بررسی قرار گرفتند. طی این بررسی جمعاً 346 قطعه نمونه، به طور تصادفی انتخاب و نمونه های جمع آوری شده از جنس های فوق در بیوتوپ های مختلف درون و حومه شهر همدان مورد شناسایی و بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از این بررسی، معرف حضور و پراکندگی گونه anchusa italica retz.، به همراه زیرگونه anchusa arvensis (l.) bieb. subsp. orientalis (l.) nordh. و نیز گونه asperugo procombens l. در محیط های رودرال و زگتال درون و برون شهری، با پراکندگی قابل توجهی می باشد. گونهa. italica retz. در مناطقی با درجات همروبی h3, 4, 5 مشاهده شد. میزان حضور این گونه در محیط هایی با درجه همروبی h3 درمقایسه با درجات همروبی h4,5 بیشتر است. حضور زیر گونه a. arvensis (l.) bieb. subsp. orientalis (l.) nordh. در مناطقی با درجات همروبی h4 و به میزان کمتری h3 مشاهده گردید و می توان آن را احتمالاً به عنوان عنصری نئوفیت در محیط های زگتال، با پراکندگی نسبتاً پایین که بیشتر در محیط های زراعی می روید، معرفی کرد. گونه asperugo procombens l. نیز در محیط هایی با درجه همروبی h3و h4 و با درصد حضور بالایی مشاهده گردید، درحالی که بیوتوپ های مشاهده شده از این گونه با گسترش شدید مناطق مسکونی و ایجاد پارک ها و دیگر فضاهای سبز، در حال کاهش و عقب نشینی هستند. نتایج حاصل از بررسی های مرفومتری گونه های تحت بررسی نشان دادند که در افراد این عناصر تنوع درون و بین گونه ای قابل توجهی مشاهده نمی گردد، تا بتوان در آنها صفات تاکسونومیکی بارزی را جهت بررسی های تاکسونومیکی در نظر گرفت. مطالعه بیوتوپ های محدوده های درون و برون شهر همدان نشان دادند که با گسترش و ساخت و سازهای فراوان بسیاری از محیط های زیست گونه های خودرو در معرض خطر تخریب قرار گرفته اند و چنانچه این روند با همین سرعت ادامه یابد، کاهش و یا انقراض گونه ای در محیط های درون شهری نیز افزایش خواهند یافت. حفظ گونه های بیولوژیکی به معنای حفظ بیوتوپ های شهری است و باید در این راستا تا حد ممکن در حفظ آنها کوشا بود.